ГҚ
жобасы «Мүгедектігі бар адамдарды еңбек нарығына интеграциялау: еңбек
адаптациясының кешенді бағдарламасын әзірлеу» аясында жұмыс тобы –
профессор З.К. Смагулова мен
қауымдастырылған профессор С.Т. Окутаева Түркия мемлекетінің Ыстамбұл
қаласындағы Мүгедектігі бар адамдарға қызмет көрсету басқармасына іссапармен
барды.
Түркияда мүгедектігі бар адамдарды
жұмысқа орналастыруға ресми түрде жауапты мемлекеттік орган – Еңбек және
әлеуметтік қорғау министрлігіне қарасты еңбек агенттігі болып табылады. Бұл
агенттік кандидаттарды тіркеу, оларды бос жұмыс орындарымен сәйкестендіру,
жұмысқа жолдау, еңбек бойынша тәлімгерлік, қолдау көрсету, квоталарды бақылау
және жұмыспен қамтуды мониторингтеу қызметтерін атқарады. Жұмысқа орналастыру
үдерісі арыз қабылдаудан, кәсіби кеңес беруден, компанияларды талдаудан,
мамандардың кәсіпорындарға баруынан, жұмыс берушілердің сұраныстары туралы
ақпарат жинаудан, психологтардың қатысуымен түйіндеме дайындаудан, қажетті
кәсіби курстар ашудан және сәйкес вакансия болған жағдайда әңгімелесулер
ұйымдастырудан тұрады. Жұмысқа орналасқаннан кейін İŞKUR мониторинг жүргізіп,
жұмыс берушілер мен қызметкерлер арасында хабардарлықты арттыру іс-шараларын
жүзеге асырады. Компаниялар үшін мүгедектік мәселелері жөнінде семинарлар
өткізіліп, бұл инклюзивті орта қалыптастыруға және ұжым ішіндегі коммуникацияны
жақсартуға ықпал етеді. Сондай-ақ психологиялық, кәсіби және әлеуметтік қолдау
көрсетуге баса назар аударылады, бұл еңбекке орналасу барысындағы күйзелісті
азайтады және бейімделу процесін жеңілдетеді.
İŞKUR-дың «Еңбек нарығын зерттеу –
Ыстамбұл провинциясы» есебіне сәйкес, 31 828 кәсіпорынның 10 758-інде
мүгедектігі бар қызметкерлер жұмыс істейді, алайда жұмыс берушілердің
қалыптасқан теріс көзқарастары әлі де еңбекке орналасуға елеулі кедергі болып
отыр. Ыстамбұл провинциясының Жұмыспен қамту және кәсіптік оқыту комитетінің
жылдық есептілігі бойынша 2024 жылы мүгедектігі бар 9 887 адам жұмыспен
қамтылған, оның ішінде 2 372-сі әйелдер, 7 515-і ерлер. Ұлттық деректер
жүйесінде мүгедектігі бар 2 511 950 адам тіркелген: 1 414 643 ер адам және 1
097 307 әйел. Бұл мәліметтер еңбек нарығында мүгедектігі бар адамдарды қолдау
және бейімдеу тетіктерін дамыту жұмысының маңыздылығын және ауқымын көрсетеді.
Ыстамбұл қаласында İŞKUR қызметімен
танысу барысында алынған тәжірибе мүгедектігі бар адамдарды жұмыспен қамту
жолында жүйелі және кешенді қолдаудың қаншалықты маңызды екенін көрсетті.
Түркияның моделі тұрақты нәтижелерге қол жеткізу үшін мемлекеттік құрылымдардың
өкілеттіктері нақты айқындалуы және жұмыспен қамту үдерісі кезең-кезеңімен
дұрыс ұйымдастырылуы қажет екенін дәлелдейді – бастапқы тіркеуден және кәсіби
бағалаудан бастап, оқыту, вакансиялармен сәйкестендіру, тәлімгерлік және
үздіксіз мониторингке дейін. Сондай-ақ психологтар, социологтар, жұмыспен қамту
мамандары және жұмыс берушілер арасындағы пәнаралық өзара іс-қимылдың рөлі
ерекше бағалы болды. Мұндай өзара ықпалдасу мүгедектігі бар адамдардың кәсіби
интеграциясының табысты болу мүмкіндігін арттыратын кешенді қолдау жүйесін
қалыптастырады.
Маңызды қорытынды - дамыған институционалдық базаға қарамастан, жұмыс берушілердің әлеуметтік көзқарастары мен қалыптасқан стереотиптері басты кедергілердің бірі болып қала береді. Сондықтан хабардарлықты арттыру семинарлары мен корпоративтік мәдениетпен жұмыс істеу жалпы үдерістің қажетті бөлігі болып саналады. İŞKUR-дың статистикалық деректері жүйелі тәсілдің тиімділігін растайды және еңбек нарығындағы инклюзивтілікті арттыру бағытындағы жұмысты жалғастырудың маңыздылығын көрсетеді. Бұл тәжірибе біздің жобамыз аясында үздік практикаларды бейімдеу үшін маңызды үлгі болды және мүгедектігі бар адамдарға арналған еңбек адаптациясының кешенді бағдарламасын әзірлеуде қандай тетіктердің неғұрлым тиімді болуы мүмкін екенін тереңірек түсінуге мүмкіндік берді.